In mijn blogs besteed ik vaak aandacht aan ‘in contact komen met je gevoelens’. Weten wat je voelt is een belangrijke vaardigheid, waardoor je goed je eigen keuzes kunt maken en je leven kunt inrichten zoals jij het wilt. Als je je weinig bewust bent van je eigen gevoelens kun je vast komen te zitten. Dit is iets wat ik veel tegenkom in mijn praktijk.

Een van de oorzaken van het niet in contact zijn met je eigen gevoelens is als je in je jeugd emotioneel verwaarloosd bent.

In emotioneel verwaarlozende situaties is er sprake van een tekort of nalatigheid: de opvoeder toont gebrek aan emotionele, empathische betrokkenheid en beschikbaarheid; behoeften van het kind worden niet beantwoord. De mate waarin er sprake is van verwaarlozing is voor te stellen als een glijdende schaal die gaat van positief ouderschap (geen verwaarlozing) via bedenkelijk ouderschap naar beschadigend. Dat betekent:  hoe chronischer, hoe schadelijker voor het kind.

Pedagogische verwaarlozing

Er is nog een andere vorm van verwaarlozing die door sommige anderen ook als emotionele verwaarlozing wordt gezien: het niet geven van structuur en regels aan kinderen, zoals consequenties en discipline. Het Nederlands Jeugd Instituut noemt dit pedagogische verwaarlozing. Als resultaat daarvan kunnen deze kinderen later moeite hebben met zelfdiscipline.

Een voorbeeld hiervan is Corinne, die zelf zegt een fijne jeugd gehad te hebben. Ze was er trots op dat haar ouders ‘anders’ waren, progressief. Corinne’s ouders hielden van haar, maar ze gaven haar te veel vrijheid. Ze bemoeiden zich nooit met school, gaven geen regels over uitgaan en thuiskomen en begeleidden haar niet in de keuze voor een vervolgopleiding. Het gevolg was dat Corinne nauwelijks wist wat ze wilde met haar leven en grote moeite had met keuzes maken. En ze miste de zelfdiscipline die nodig was om zich in te zetten voor de dingen die ze wilde, zoals een opleiding.

De meest voorkomende vorm van kindermishandeling

Emotionele en pedagogische verwaarlozing zijn de meest voorkomende vormen van kindermishandeling. Uit onderzoek blijkt dat in 36% van de gevallen van kindermishandeling, het om  emotionele verwaarlozing gaat.

In het 50 Vrouwen Onderzoek dat ik in 2013 uitvoerde, gaf 75% van de door mij geïnterviewde vrouwen (ongevraagd!) aan dat er in hun jeugd ‘niet zoveel aandacht was voor emoties’.

Dat had verschillende oorzaken: er was een vrouw wiens ouders allebei getraumatiseerd waren door hun internering in een Jappenkamp, sommige vrouwen hadden ouders met een alcohol- of drugsprobleem. Er waren ouders die vooral met zichzelf bezig waren in de jaren zeventig en ouders die altijd ruzie hadden. Een paar vrouwen hadden een broertje of zusje met een gezondheidsprobleem waar veel aandacht naar uit ging en sommigen hadden ouders die vroeger zelf emotioneel verwaarloosd waren.

Veel ouders bedoelden het goed, maar waren door verschillende redenen niet in staat adequaat op hun kinderen te reageren. Anderen leken het níet zo goed te bedoelen:  een narcistische moeder die haar dochter vooral als verlengstuk van zichzelf gebruikte en een wrede moeder die als straf voor het laten vallen van een theekopje een popje van haar dochter met haar voet kapot stampte.

Goed genoeg ouderschap

Het is belangrijk om op te merken dat het bij emotionele verwaarlozing niet gaat over incidenten. Elke ouder maakt fouten, elke ouder mist soms signalen van zijn kind dat het niet lekker in zijn vel zit. Als dat af en toe voorkomt, is dat geen probleem. Als er voldoende sprake is van ‘goed genoeg ouderschap’ zoals beschreven door de kinderarts en psycho-analyticus Winnicott, dan hoeft dat geen schadelijke gevolgen te hebben voor het kind.

Maar als het kind chronisch te weinig aandacht en respons krijgt op zijn emoties, dan kan dat grote gevolgen hebben voor de rest van zijn leven.

Emoties zijn belangrijk.

Je emoties zijn een belangrijk deel van wie je bent. Als je emoties er niet mogen zijn, dan leer je dat jij er niet mag zijn. Je leert je emoties onderdrukken, want het is te pijnlijk als je ze wel uit en er wordt niet of negatief op gereageerd.

Het uiten en delen van emoties maakt dat je je verbonden kunt voelen met anderen. En verbondenheid, dat is wat zin en betekenis geeft aan ons leven.

Emotionele verwaarlozing betekent dat je ouders je emoties niet hebben opgemerkt, er geen aandacht aan hebben besteed of er niet adequaat op hebben gereageerd.

Het is vaak heel moeilijk te ontdekken of je emotioneel verwaarloosd bent. Want anders dan bij kindermishandeling of misbruik –waar het gaat om dingen die je aangedaan zijn-, gaat het bij verwaarlozing om wat er NIET was en wat je je NIET herinnert. Emotionele verwaarlozing doet ongemerkt zijn schadelijke werk in je leven.

De gevolgen van emotionele verwaarlozing:

Kinderen die emotioneel verwaarloosd werden groeien op met een bepaalde soort moeilijkheden:

Een belangrijk gevolg is worstelen met gevoelens van leegte. Sommige mensen voelen het als een fysiek gevoel; een leeg gevoel in hun borstkas, anderen ervaren het als emotionele gevoelloosheid.

Wat ook vaak voorkomt is tegen- afhankelijkheid: een sterke drijfveer om niemand nodig te hebben. Je zou het ook ‘de angst om afhankelijk te zijn’ kunnen noemen. Mensen die tegen – afhankelijk zijn vermijden het zoveel mogelijk om hulp te vragen. Ze willen niet de schijn wekken hulpbehoevend te zijn of zich zo te voelen. Ze doen veel moeite om niet op een ander te hoeven rekenen, zelfs als het ze veel kost.

Omdat je weinig feedback krijgt over jezelf tijdens je jeugd weet je eigenlijk niet zo goed wat je kwaliteiten en je zwakten zijn. Dit gaat niet zozeer over een laag zelfbeeld (hoewel dat wel klopt voor de meeste mensen die emotioneel verwaarloosd zijn), maar over het feit dat een onrealistisch zelfbeeld hebt.

Je hebt weinig compassie voor jezelf, en heel veel voor anderen. Of simpeler gezegd: je bent veel strenger voor jezelf dan je voor anderen bent.

Veel mensen die emotioneel verwaarloosd zijn ervaren gevoelens van schuld en schaamte en ze vragen zich af: “Wat is er mis met mij?” Als je leert dat je gevoelens er niet mogen zijn, dan leer je ze te verbergen. Omdat er in je jeugd geen duidelijk nare dingen gebeurd zijn zoals mishandeling of misbruik, herinner je jeugd als in principe in orde, misschien zelfs wel gelukkig. Dus wat is er dan mis met je als je je niet gelukkig voelt?

Boos zijn op jezelf komt ook vaak voor. Vaak is die boosheid een uiting van schaamte die nog een stap verder wordt gezet.

Een voortdurend onderliggende angst om ‘door de mand te vallen’: “Als ze me werkelijk zouden kennen zouden ze me niet aardig vinden”. Het is je basale fatale overtuiging zoals: “Ik ben niet de moeite waard” of “Ik ben dom”.  Het is het ‘antwoord’ dat je zelf gevonden hebt op de vraag wat er mis is met je dat je geen aandacht krijgt.

Moeite met emotioneel voor jezelf en anderen te zorgen

Slechte zelf-discipline hebben. Junk-food eten, teveel uitgeven.. Moeite met dingen doen die moeten, zoals huistaken of sporten of deadlines halen.

Je weinig bewust zijn van je eigen emoties en die van anderen en die ook moeilijk kunnen identificeren of omschrijven.

Er is wat aan te doen.

Je jeugd is natuurlijk niet te veranderen; het was zoals het was. Maar de gevolgen van emotionele verwaarlozing zijn  gelukkig omkeerbaar.

Daarvoor is het allereerst nodig om je bewust te worden van wat je gemist hebt en wat de effecten daarvan op jou waren. Het is nodig om je bewust te worden van wat je gevoelens daarover zijn. En daarvoor is het uiteraard nodig dat je leert hoe je in contact komt met je gevoelens en hoe je daarmee omgaat. Dat is geen makkelijk en soms ook pijnlijk proces.

Maar wat er gebeurt is dat je gaat voelen dat je gevoelens er mogen zijn en dus: dat JIJ er mag zijn. Je relaties met anderen verdiepen en je gaat je meer verbonden voelen met anderen. Het gevoel van leegte dat je had verdwijnt en je voelt de betekenis en waarde van je leven.

Heb je naar aanleiding van deze tekst het gevoel dat jij te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing? Doe dan de test!

Meer lezen over emotionele verwaarlozing? Ik kan je het boek ‘Running on Empty – Overcome Your Childhood Emotional Neglect’ van Jonice Webb aanraden.

Ook op haar website vind je veel informatie: www.jonicewebb.com

photocredit: Stine Moe Engelsrud